ที่มาและความสำคัญ
เรื่องนางสิบสอง หรือพระรถ-เมรี ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นนิทานพื้นบ้านของไทย
เป็นวรรณกรรมที่ได้รับความนิยมแพร่หลาย มีกันเล่าสืบๆ กันมาแบมุขปาฐะ
แล้วจึงมีการเรียบเรียงขึ้นเป็นเรื่องหนึ่งใน ปัญญาสชาดกโดยพระเถระชาวเชียงใหม่ แต่เค้าโครงเรื่องของพระรถเมรีนี้มีความคล้ายคลึงกับนิทานบ้านชาติต่างๆ
อาทิ อินเดีย ลังกา ไทยใหญ่ เขมร พม่า ลังกา ลาว และ อาหรับ เป็นต้น
ดังนั้นจึงมีความเป็นไปได้ว่า
พระรถเมรีของไทยน่าจะมีต้นเค้ามาจากนิทานพื้นบ้านของชาติอื่นที่มีการติดต่อสัมพันธ์กับประเทศไทยในอดีต
ซึ่งน่าจะเป็นการรับถ่ายทอดแบบทางมุขปาฐะแบบการเล่านิทานสู่กันฟัง
แล้วจึงแพร่หลายต่อมาจนเข้าใจว่าเป็นนิทานพื้นบ้านของเราเอง
เมื่อพระเถระชาวเชียงใหม่ได้แต่งปัญญาสชาดก
ก็ไดนำเรื่องพระรถนี้ไปแต่งเป็นรถเสนชาดกด้วย ซึ่งการที่นิทานเรื่องนี้แพร่หลายมากในท้องที่ในภาคเหนือนั้น
สันนิษฐานได้สองทางคือ
ดินแดนล้านนาเป็นถิ่นที่นิทานเรื่องนี้เริ่มแพร่หลายเข้าสู่ประเทศไทย
หรือเริ่มแพร่หลาย ณ จุดใดยังไม่มีหลักฐานปรากฏชัด
แต่ได้รับความนิยมหลังจากมีการนำเอานิทานเรื่องรถเสนชาดกมาแต่งเป็นเรื่องหนี่งในปัญญาสชาดกแล้ว
ซึ่งมีปรากฏหลักฐานหลงเหลือเป็นวรรณกรรมลายลักษณ์จารึกในใบลานเรื่อง “นางสิบสอง” เรื่องพุทธเสนกะ
เก็บไว้ตามวัดต่างๆนอกจากนี้เรื่องพระรถยังมีการนำไปแต่งเพลงกล่อมเด็ก
เพลงร้องเล่นเด็ก และแต่งเป็นวรรณคดีร้อยกรองหลายสำนวนในรูปแบบฉันทลักษณ์ต่างๆ
อาทิ กลอนบทละคร กลอนอ่าน หรือกลอนนิทาน กลอนนิราศ กาพย์ขับไม้ คำฉันท์
ซึ่งมีกลอนในวรรณกรรมลายลักษณ์ปรากฏเป็นเพลงพื้นบ้านด้วย
ที่มา : หนังสือ
ประชุมเรื่องพระรถ.กรมศิลปากร
1. ผู้เรียบเรียง
กิตติชัย พินโน
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. “บทละครเรื่องพระรถเมรี” ใน ประชุมเรื่องพระรถ. กรุงเทพฯ:
สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, 2552.
คำสำคัญ
พรหมจันทร์ , พราหมณี , เมืองไพศาลี , นาง 12 , นางสิบสอง , บุตรสาว
, นางยักษ์ , ยักษ์สารตรา , เมืองทานตะวัน , เมืองตะวัน , ท้าวรถสิทธิ์ , ควักดวงตา , รถเสน
, เมรี , ทัศนารี , เมืองกำพุช , ท้าวประทุมราช
หมายเหตุ
บทละครเรื่องพระรถเมรีเป็นวรรณคดีที่ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่งและไม่ปรากฏหลักฐานว่าแต่งในสมัยใด
แต่มีผู้สันนิษฐานว่าเรื่องพระรถเมรีคงเป็นที่รู้จักแพร่หลายมานานแล้วดังปรากฏเป็นคำประพันธ์รูปแบบต่างๆ
เช่น กาพย์ขับไม้ กลอนอ่าน กลอนนิราศ คำฉันท์ ฯลฯ ในส่วนของบทละครสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่าคงจะมีมาตั้งแต่ก่อนสมัยรัชกาลที่ 2
แต่ไม่ทรงแน่พระทัยว่าจะเป็นละครในสมัยอยุธยา ธนบุรี
หรือสมัยรัชกาลที่ 1
|
2. ผู้เขียน แพงขวัญ
พิมพ์จำหน่าย ซีอ็ด บิ๊กซีลำปาง
สำนักพิมพ์ สุวีริยสาส์น, บจก.
เดือนที่พิมพ์ 9/2011
ราคา 114 บาท
3. น้อย ผิวผัน แต่งนิทานนางสิบสองเป็นคำกลอนโบราณ
เขียนเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2554
ร้านคลังนานาธรรม ก่อตั้งพ.ศ. 2480
161/6-8 ด้านข้างโรงเรียนกัลยาณวัตร ถนนกลางเมือง
ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น 40000
Tel 043-221591, 043-221346 แฟ๊กซ์ 043-223482
EMAIL: KLANGNANATHAM@GMAIL.COM
บทที่ 2
1. ชื่อเรื่องมาจากอะไร
เรื่องนางสิบสองเป็นเรื่องที่ตั้งชื่อจากตัวละครทั้ง12คนที่กำเนิดมาด้วยกันและประสบพบเจอถูกควักลูกตาออกมาและร่วมทุกข์ร่วมสุขกันมาจนจบบริบูรณ์
2. แก่นเรื่อง
- การกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ
3. โครงเรื่อง
การเปิดเรื่อง
- บรรยายถึงเศรษฐีเฒ่าผัวเมียที่มีลูกผู้หญิงถึง12คน
การดำเนินเรื่อง
- เศรษฐีนำลูกไปปล่อยไว้ในป่า
- นางสิบสองไปพบนางยักษ์สารตราแล้วเอาไปเลี้ยงเป็นลูกแต่นางสิบสอลก็แอบหนีนางยักษ์สารตรา
- นางสิบสองไปอาศัยเทวดาที่ต้นไทรแล้วไปพบสระพังแล้วได้ฮ้อยตาปลา
- นางสิบสองจึงได้พบท้าวยาสิทธิ์เจ้าเมืองขีดขินและได้นำนางสิบสองมาเป็นมเหสี
- เมื่อนางยักษ์สารตรารู้จึงไปแก้แค้น นางสิบสองถูกจับไปขังไว้อุโมงค์และถูกควักลูกตาไป
- นางสิบสองมีลูกแต่กินลูกเพราะความหิวแต่คนที่เป็นน้องคนสุดท้ายไม่กินลูกตัวเอง
- ลูกของน้องคนสุดท้อง มีชื่อว่า ท้าวรถเสน มีความเก่งกล้าทุกอย่าง
- ต่อมานางยักษ์สารตราหาอุบายจะฆ่าท้าวรถเสนจึงให้รถเสนไปนำเอาลูกตาเอากลับมาให้มารดาและป้าๆ
- พระพายนำลูกตานางสิบสองไปให้นางเมรีเก็บไว้ที่เมืองทานตะวัน
- นางยักษ์สารตราจึงเเกล้งทำเป็นไข้เพื่อจะให้รถเสนนำหนังสือไปให้นางเมรีที่เมืองทานตะวันเพื่อให้ฆ่าเสียแต่ พระอินทร์ลงมานิมิตเข้าฝันบอกเหตุการณ์ที่นางสารตราคิดจะฆ่าให้รถเสนทราบทุกประการ
- พระยาสิทธิ์จึงใช้รถเสนไปส่งสารที่เมืองทานตะวันท้าวรถเสนจึงลามารดาเพื่อออกเดินทาง
- รถเสนออกเดินทางมาถึงป่าจึงพบฤาษี ฤาษีจึงขอดูสารแล้วจึงแปลงสารให้ใหม่
- พอมาถึงเมืองทานตะวันพระรถเสนก็เห็นนางเมรีจึงได้รักกันแล้้วทำพิธีแต่งงาน
ปมของเรื่อง
เกิดจากนางทั้งสิบสองหนีไปจากยักษ์สารตราจึงทำให้นางยักษ์โกรธ
การคลายปม
พระรถเสนไปเอายาวิเศษณ์ที่เมืองตะวันมารักษาแม่และป้ายักษ์รู้ก็ตาย
การปิดเรื่อง
- พระรถเสนฆ่านางสารตราลงแต่พระรถเสนกับนางเมรีไม่ได้ครองรักกันเพราะความกตัญญูของรถเสนที่มีต่อ มารดาป้า ๆ
4. ตัวละคร
1.)ตัวละครหลัก
เภา
คาแรคเตอร์ : น้องคนสุดท้อง เฉลียวฉลาดไม่เหมือนใคร มีความคิดเป็นตัวของตัวเองไม่ถูกชักจูงได้ง่าย ๆ
ท้าวรถสิทธิ์
คาแรคเตอร์ : เจ้าเมืองขีดขิน เป็นพ่อของพระรถเสน
พระรถเสน
คาแรคเตอร์ :โอรถของพระรถสิทธิ์กับเภา
เมรี
คาแรคเตอร์ : พระธิดาเลี้ยงของนางยักษ์สนธมาร มีพ่อเป็นพญายักษ์ ส่วนแม่เป็นมนุษย์
สนธมาร(สารตรา)
คาแรคเตอร์ : นางยักษ์เจ้าเมืองทานตะวัน มีอายุนับพันปี แต่เริ่มแก่จนต้องหายาอายุวัฒนะมาช่วยรักษาความสาว
2. ตัวละครรอง
หนึ่ง
คาแรคเตอร์ : พี่ใหญ่คนโต เป็นผู้นำ มีเหตุผล (คำสั่ง หัวหน้า)
สอง
คาแรคเตอร์ : ขี้สงสัย มีอะไรสงสัยไปหมด (คำถาม)
สาม
คาแรคเตอร์ : ขี้แย อะไรนิดอะไรหน่อย ร้องไห้โฮ
(เสียใจ อ่อนไหว)
สี่
คาแรคเตอร์ : กินจุ หิวตลอดเวลา (หิว)
ห้า
คาแรคเตอร์ : ขี้ตื่นกลัว
มีอะไรตื่นกลัวหมด วิตกจริต
( ตื่นกลัว
เสียสติ)
หก
คาแรคเตอร์ : สวยสำอาง คิดว่าตัวเองสวยที่สุด เรื่องมากที่สุด
(หลงตัวเอง )
เจ็ด
คาแรคเตอร์ : คิดว่าตัวเองฉลาด
แต่ชอบเสนอความคิดโง่ ๆ ไม่คิดเอง (ความคิดด้านลบ)
แปด
คาแรคเตอร์ : พูดจากแดกดัน ประชดประชันตลอดเวลา ขี้อิจฉาเห็นใครดีกว่าไม่ได้ (อิจฉา)
เก้า
คาแรคเตอร์ : แสนดี มองโลกในแง่ดี ฝันหวานสุด ๆ ชอบพูดเป็นบทกวี (เพ้อฝัน)
สิบ
คาแรคเตอร์ : ไฮโซ ดูถูกคนจน เหยียบขี้ไก่ไม่ฝ่อทำตัวเป็นเด็กนอก (หยิ่ง)
สิบเอ็ด
คาแรคเตอร์ : ห้าว เป็นทอม นักเลง ชอบความรุนแรง(ความรุนแรง)
สีสวาท
คาแรคเตอร์ : ม้าพูดมาก พูดได้หลายภาษา เทวดาเสกให้มีความสามารถหลายอย่าง แต่ใช้ไม่เป็น สามารถเหาะเหินเดินอากาศได้
5. ภาษา
นิทาน นางสิบสอง เป็นการแต่งขึ้นโดยการใช้ภาษาถิ่นอีสานของ จังหวัดขอนแก่น และภาษาถิ่นอีสานของ จังหวัดกาฬสินธุ์ ซึ่งแต่งผ่านบทคำกลอนโบราณภาคอีสาน จะมีเป็นกลอนเปล่าด้วยเพราะจะมีบางที่ไม่สัมผัส ระหว่างวรรคสำนวนไพเราะเสนาะเฉพาะเล่มที่ข้าพเจ้าศึกษาแต่เล่มอื่นอาจจะเป็นภาษากลางก็ได้ เหมาะแก่นักอ่านทั่วไป และนำไปประยุกต์เป็นละครการ์ตูน ละครเวที หนังสือเรียน หมอลำเรื่อง
6. ฉาก/สถานที่
ฉากหลัก
1.ดำเนินเรื่องอยู่ที่ป่าเพราะเป็นนางทั้งสิบนางเกิดอยู่ในป่า
ฉากรอง
1. เมืองทานตะวันที่ยักษ์สารตรานำนางทั้ง 12 นางไปอยู่
2. เมืองขีดขิน เมืองของพระรถสิทธิ์ที่นางเภาไปเป็นมเหสี
3. นางสิบสองไปขออาศัยต้นไทรนาง
4. นางสิบสองไปพบสระพังแล้วฮ้อยตาปลา
บทที่ 3
ความโดดเด่นเรื่องนางสิบสอง
วรรณกรรมท้องถิ่น นิทานเรื่องนางสิสอง (นิทานเรื่องนี้เราจะจำตอนไหนได้ที่สำคัญ ของเรื่อง)
นิทานเรื่องนี้เด่น ๆ ที่อ่านและฟังเราก็มักจะจำตอนที่นางยักษ์ควักลูกตาของนางทั้ง12นางและตอนที่ว่าพระรถไปเมืองทานตะวันแล้วก็รักกับเมรี มีชื่อตอนว่า
- ตอนนางสิบสองถูกขังอยู่ในอุโมงค์และถูกควักตาไปให้นางแปลงอีก
- ตอนพระรถกับนางเมรีเห็นกันก็รักกันแล้วก็ทำพิธีแต่งงาน
บทที่4การนำไปประยุกต์ใช้
1.ทำเป็นหนังสือวรรณกรรมพื้นบ้านของไทย
2.ทำเป็นสมุดภาพระบายสี เรื่องนางสิบสอง
3. ละครนางสิบสอง โทรทัศน์กองทัพบกช่อง7นางสิบสอง
- นางสิบสองเป็นเรื่องราวของหญิงสาวสิบสองคนซึ่งเป็นพี่น้องท้องเดียวกันและต้องเจอกับปัญหามากมาย ได้ถูก ---=นำมาทำเป็นละครพื้นบ้านครั้งแรก ทางช่องทางช่อง 7 สี เมื่อปี 2531
=นำแสดงโดย ศักสิทธิ์ ทวีกุล , สินี หงษ์มานพ ครั้งที่ 2 ทางช่อง 5 ในปี 2538
=นำแสดงโดย ไพโรจน์ ใจสิงห์ , กฤติยาภรณ์ ตรีรัตนพันธุ์ , สุดหทัย ชมพนา , ลูกน้ำ เพิ่มสกุล , นภาพร หงสกุล ครั้งที่ 3 ในปี พ.ศ. 2544
=นำแสดงโดย สพล ชนวีร์ มาติกา อรรถกรศิริโพธิ์ สิริมา อภิรัตนพันธ์ คณธร ฟักทองผล ครั้งที่ 4 ทางช่องไทยทีวี พ.ศ.2558 และนำมาสร้างอีกครั้งทางช่อง 7 สี ในปี 2559 - 2560
=นำแสดงโดย ธีระธันญ์ ขจรชัยเดชาวัฒน์ กิ่งกาญจนป์ มีสุข ดารินท์ ดารากานต์ พบศิลป์ โตสกุล
4. เพลงประกอบละครนางสิบสอง
อ้างอิง
- ข้อมูลทางบรรณานุกรมของบทความ "นางสิบสอง (ละครไทย
พ.ศ. 2531)"
ชื่อบทความ: นางสิบสอง (ละครไทย พ.ศ.
2531)
- http://www.broadcastthai.com/web/index.php?view=story&menu=2&id=61
- น้อย ผิวผัน. เรื่อง นางสิบสอง. บริษัท คลังนานาธรรมจำกัด.
พ.ศ. 2554
-
หนังสืออ้างอิงกรมศิลปากร.ประชุมเรื่องพระรถ.กรุงเทพฯ : หสน.เจี้ยฮั้ว,๒๕๕๒.
- เว็บไซต์อ้างอิงนางสิบสอง พระรถ - เมรี www.wannakadee.com
สรุปท้ายเรื่องอินโฟกราฟฟิค
เรื่อง นางสิบสอง
|
